پس از ابلاغ دستورالعمل توسط مدیرعامل شرکت بازرگانی دولتی ایران، نحوه و قیمت گندم در سال 1403 مشخص شد. این دستورالعمل توسط معاون وزیر جهاد کشاورزی و مدیرعامل شرکت بازرگانی دولتی ایران به ادارات کل غله و خدمات بازرگانی استان‌ها ابلاغ شد. در ادامه این مبلغ بررسی خواهد شد.
قیمت گندم در سال 1403
در سال ۱۴۰۳، پس از گذشت سه ماه از سال زراعی، قیمت رسمی خرید تضمینی گندم توسط محمدجواد عسگری، رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس، اعلام شد. قیمت تعیین شده برای خرید تضمینی گندم با توجه به نرخ سال گذشته بود که به ازای هر کیلوگرم گندم، ۱۹ هزار و ۵۰۰ تومان تعیین شده بود.
با این حال، باید توجه داشت که قیمت اعلام شده هنوز به طور کامل قطعی نیست و اعلام شورای عالی قیمت‌گذاری به عنوان مرجع رسمی برای تعیین و ابلاغ قیمت محصولات اساسی کشاورزی اهمیت دارد. قیمت تعیین شده بر اساس تورم ۳۰ درصد محاسبه شده است اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که اگر تورم تا اسفندماه تغییر کند، مازاد بر تورم نیز باید در نظر گرفته شود.
این مسئله همچنان موضوع بحث و گفتگو است، زیرا بودجه سال جاری با کسری ۲۷۱ هزار میلیارد تومانی هدفمندسازی یارانه‌ها مواجه است که مصارف خرید تضمینی گندم و یارانه دارو از عمده دلایل این کسری را تشکیل می‌دهند.
چه کسانی قیمت گندم را مشخص می‌کنند؟
قیمت خرید تضمینی گندم توسط شورای قیمت‌گذاری کالاهای اساسی تعیین و اعلام می‌شود. این شورا مسئول تعیین و اعلام قیمت‌های مهم و اساسی مانند خرید تضمینی گندم است. در جلسه شورای قیمت‌گذاری محصولات اساسی کشاورزی، نرخ 32 قلم کالای اساسی برای سال زراعی 1402-1403 تعیین شد. از گندم به عنوان کالای استراتژیک نام برده شد و در نهایت قیمت گندم در سال 1403 به ازای هر کیلو 19.500تومان تعیین شد.
طبق قانون، این نرخ جدید باید در مدت یک هفته از سوی وزیر جهاد کشاورزی به عنوان رئیس شورای قیمت‌گذاری کالاهای اساسی اعلام رسمی شود. مراکز مختص به برآورد قیمت تمام شده گندم، قیمتی حدود 21 هزار تومان در هر کیلو بر اساس نرخ تورم پیش‌بینی شده 35 درصدی از سوی بانک مرکزی، مطرح کرده بودند. اما در نهایت، تنها افزایش 30 درصدی شامل قیمت اقلام اساسی و گندم شد.
قیمت جهانی گندم
قیمت هر بوشل گندم در بازار جهانی ۶۰۱ دلار است، اما تحلیل‌ها نشان می‌دهد که قیمت واقعی گندم در بازار جهانی حدود ۱۳ تا ۱۵ هزار تومان است. همچنین، اظهار نظرهای برخی از کارشناسان و گندمکاران نشان می‌دهد که فاصله قیمت خرید تضمینی گندم در داخل با میانگین جهانی می‌تواند به قاچاق معکوس گندم منجر شود. این وضعیت ممکن است تأثیرات منفی بر آمار تولید و نرخ ارز کشور و سیاست‌های خودکفایی ایران داشته باشد.
در این شرایط، برخی گندمکاران از قیمت تعیین شده توسط دولت رضایت دارند، در حالی که برخی دیگر معتقدند دولت باید قیمت گندم را مطابق با قیمت واقعی بین‌المللی تنظیم کند. به عنوان مثال قیمت گندم باکیفیت در کشور روسیه 12 هزار روبل برای هر تن است که معادل حدود 6 هزار و 700 تومان است. بر اساس این اظهارنظر، برخی از کشاورزان و تجار معتقدند که قیمت گندم باید مطابق بازار جهانی تنظیم شود و در صورت نیاز، یارانه‌های مستقیم به گندمکاران اعطا شود.
در نهایت، برخی از مسئولان و کارشناسان از تأثیر سیاست‌های اشتباه تجمیع یارانه و تعیین قیمت تمام شده گندم بر بازارهای صادراتی مثل عراق و افغانستان یاد کرده‌اند و اعتقاد دارند که برای توسعه صادرات و افزایش حضور در این بازارها، باید قیمت گندم در سال 1403 را مطابق بازار جهانی تنظیم کرد و به جای تجمیع یارانه، تمرکز روی یارانه‌های مستقیم به گندمکاران قرار داد.
میزان بودجه دولت برای خرید گندم
در سال زراعی گذشته وزارت جهاد کشاورزی با همکاری شرکت بازرگانی دولتی و سازمان تعاون روستایی توانست حدود 10 میلیون و 400 هزار تن گندم را با قیمت 15 هزار تومان از کشاورزان خریداری کند. برای رسیدن به خودکفایی کامل در تولید گندم، نیاز است که حدود 14 تا 15 میلیون تن گندم تولید شود و خرید تضمینی نیز بین 11 میلیون و 500 هزار تن تا 12 میلیون تن انجام شود.
با توجه به قیمت خرید تضمینی تعیین شده توسط وزارت جهاد کشاورزی، اگر بتواند 11 میلیون و 500 هزار تن گندم از کشاورزان خریداری کند، بودجه‌ای بیش از 201 هزار میلیارد تومان برای این منظور نیاز است. بعضی از نظرات دیگر نیز معتقدند که در صورت نزدیک بودن میزان خرید تضمینی دولت به سال زراعی گذشته، حدود 180 میلیارد تومان هزینه لازم است. در حالی که بودجه یارانه نان در سال 99 تنها 20 هزار میلیارد تومان بود.
با توجه به بار سنگین مالی 156 هزار میلیارد تومانی دولت در سال زراعی گذشته برای خرید تضمینی بیش از 10.6 میلیون تن گندم از کشاورزان، برخی از نظرات معتقدند که تعیین قیمت 19 هزار و 500 تومانی بی‌توجهی به واقعیت‌های بازار است و فشار زیادی بر دولت وارد خواهد کرد. به همین دلیل، برخی از افراد بهتر می‌دانند که دولت گندم را با قیمت واقعی خریداری کند و در صورت تمایل به حمایت از کشاورز، پرداختی مشوق به صورت جداگانه به کشاورزان ارائه دهد.
قیمت گندم در سال 1403 دلیل افزایش واردات سایر محصولات کشاورزی
افزایش واردات سایر محصولات کشاورزی به دلیل تمایل برخی از کشاورزان به کاشت گندم به جای سایر محصولات اساسی صورت گرفت. زمانی که قیمت گندم در سال 1403 اعلام می‌شد، بسیاری از کشاورزان ترجیح می‌دادند به جای کاشتن محصولاتی مانند پنبه، دانه‌های روغنی مانند کلزا، آفتابگردان، گلرنگ و سایر غلات از جمله جو، به کشت گندم بپردازند.
این ترجیحات باعث شده است که واردات سایر محصولات کشاورزی افزایش یابد و کشور وابسته‌تر به واردات این محصولات شود. برای جلوگیری از این مسئله، وزارت جهاد کشاورزی باید نظارت ویژه‌ای بر روی تولید محصولات کشاورزی داشته باشد و تنظیم تولید مختلف محصولات را تسهیل کند تا اختلاف فاحش بین تولیدات به وجود نیاید و کشاورزان به تنوع در کشت محصولات تشویق شوند. پس دلیل افزایش واردات سایر محصولات کشاورزی در سال 1403 به صورت زیر است:
- قیمت خرید تضمینی گندم: افزایش قیمت خرید تضمینی گندم باعث شد تا کشاورزان از کشت سایر محصولات کاسته و بیشتر به کشت گندم روی آورند.
- نقص در تنظیم تولید: اگر تنظیم تولید به صورت مناسب صورت نگیرد، ممکن است تولید گندم به طور نامتوازن و بیش از حد افزایش یابد که منجر به وابستگی بیشتر به واردات سایر محصولات کشاورزی می‌شود.
با توجه به این دلایل، در سال 1403 افزایش واردات سایر محصولات کشاورزی به دلیل افزایش تمایل کشاورزان به کشت گندم به جای محصولات دیگر و نقص در تنظیم تولید این محصولات رخ داده است. بنابراین، تنظیم تولید و نظارت دقیق توسط وزارت جهاد کشاورزی می‌تواند در کاهش وابستگی به واردات محصولات کشاورزی مؤثر باشد.
خرید گندم توسط دولت چه مزایایی به همراه دارد؟
خرید گندم توسط دولت دارای مزایا و اثرات مثبت زیر است:
- کاهش قیمت گندم در بازار آزاد: خرید تضمینی گندم توسط دولت، میزان عرضه گندم به بازار آزاد را افزایش می‌دهد. این اقدام می‌تواند منجر به کاهش قیمت گندم در سال 1403 در بازار آزاد شود. این وضعیت برای مصرف کنندگان و صنایع مرتبط با گندم، مانند صنایع غذایی و دامپروری، مزیت قیمتی به همراه دارد و می‌تواند هزینه‌های تولید آنها را کاهش دهد.
- حمایت از کشاورزان و افزایش انگیزه برای تولید: خرید تضمینی گندم توسط دولت، به کشاورزان اطمینان می‌دهد که محصولشان با قیمت تضمینی خریداری خواهد شد. این اقدام تشویق کننده برای کشاورزان است و انگیزه آنها را برای تولید گندم بیشتر می‌کند. آنها می‌توانند از این حمایت دولتی استفاده کنند و بهره‌وری خود را افزایش دهند.
- تأمین امنیت غذایی کشور و جامعه: با خرید گندم توسط دولت و ایجاد ذخایر استراتژیک بزرگتر، تأمین امنیت غذایی کشور تضمین می‌شود. در صورت بروز بحران‌های غذایی و نیاز به تأمین فوری غذا، وجود ذخایر استراتژیک گندم که به وسیله دولت تهیه شده‌اند، به کشور کمک می‌کند تا نیازهای اساسی جامعه را برطرف کند.
در نهایت می‌توان گفت که خرید گندم توسط دولت باعث حمایت از کشاورزان، تأمین امنیت غذایی و کاهش قیمت گندم در بازار آزاد می‌شود. این تدابیر دولتی به منظور تنظیم بازار و حمایت از بخش کشاورزی از اهمیت بالایی برخوردارند.
چه عواملی بر قیمت گندم در سال 1403 تاثیرگذارند؟
در سال 1403، عوامل زیر می‌توانند بر قیمت گندم تأثیرگذار باشند:
- هزینه‌های تولید: هزینه‌های مرتبط با تولید گندم، مانند هزینه آب، کود، سم، نیروی کار و سایر هزینه‌ها، می‌توانند بر قیمت گندم تأثیر بگذارند. افزایش این هزینه‌ها می‌تواند منجر به افزایش قیمت گندم شود، زیرا کشاورزان به منظور پوشش هزینه‌های تولید خود نیاز به فروش گندم با قیمت بالاتر دارند.
- عرضه و تقاضا: عرضه و تقاضا یکی از عوامل اساسی تأثیرگذار بر قیمت گندم در سال 1403 است. در صورتی که تقاضا برای گندم افزایش یابد و عرضه آن کاهش یابد، قیمت گندم ممکن است افزایش یابد. به عنوان مثال، افزایش تقاضا از سوی شرکت‌های صنایع غذایی یا صنایع دامپروری می‌تواند باعث افزایش قیمت گندم شود.
- وضعیت آب و هوایی: شرایط آب و هوایی در سال 1403 می‌تواند تأثیر زیادی بر عملکرد رشد گندم داشته باشد. اگر شرایط آب و هوایی مطلوب و مناسب برای رشد گندم باشد، عملکرد محصول بالا خواهد بود و عرضه گندم افزایش می‌یابد که ممکن است منجر به کاهش قیمت گندم شود. اما در صورت بروز خشکسالی، سیل، بیماری‌های گندم و سایر تغییرات آب و هوایی غیرمطلوب، عملکرد گندم کاهش می‌یابد که این موضوع می‌تواند باعث افزایش قیمت گندم شود.
در کل، عواملی همچون هزینه‌های تولید، عرضه و تقاضا و وضعیت آب و هوایی می‌توانند در سال 1403 بر قیمت گندم تأثیرگذار باشند.
