گندم دیم چیست و چگونه کشت می‌شود ؟
گندم یکی از مهم‌ترین گیاهان استراتژیک است، به همین دلیل با وسعت بالا در کشور کشت می‌شود. اما عملکرد فعلی مزارع گندم در ایران بسیار پایین‌تر از میانگین جهانی برآورده شده است. این موضوع نشان دهنده این است که از ظرفیت و پتانسیل‌های کشور در امر کشت گندم دیم به درستی استفاده نمی‌شود. توجه به کشت گندم و استفاده حداکثری از آن نقش مهم و حیاتی در رونق اقتصادی و توسعه پایدار کشور دارد. بهترین و مناسب‌ترین آب و هوا برای رشد گندم، آب و هوای خنک در زمان رشد رویشی گیاه است. همچنین آب و هوای معتدل در زمان تشکیل دانه و آب و هوای گرم و خشک برای برداشت این محصول بسیار مناسب است. در ادامه مقاله به بررسی نحوه کشت این گیاه مهم و نکات قابل توجه آن می‌پردازیم.
گندم دیم چیست؟
گندم یکی از مهم‌ترین و پرخاصیت‌ترین غلات به حساب می‌آید که انواع مختلفی هم دارد. مهم‌ترین و پرکاربردترین نوع این گیاه، گندم دیم است. از این گندم برای تهیه نان استفاده می‌شود. تفاوت این گندم با انواع دیگر در نوع کاشت گیاه است. در کاشت گندم‌های دیم آبیاری انجام نمی‌شود و آب مورد نیاز گیاه از طریق باران تأمین می‌گردد. همچنین برای کاشت گندم‌های دیم باید از کودهای مخصوص این گیاه استفاده کرد. گندم یک گیاه با ساقه بلند است که اغلب در مناطقی با آب و هوای معتدل و بارندگی 30 تا 90 سانتی‌متر، کشت می‌شود. گندم زمستانه و گندم بهاری از مهم‌ترین انواع گندم هستند، توجه داشته باشید که گندم زمستانه در فصل پاییز و گندم بهاری در فصل بهار کشت می‌شود.
برای کاشت اصولی و استاندارد گندم دیم باید به نکات بسیاری توجه داشته باشید. از جمله مهم‌ترین نکات می‌توان به آب و هوای منطقه، میزان بارندگی، نوع کود و… اشاره کرد. یکی از مهم‌ترین نکات برای کاشت گندم‌های دیم توجه به میزان کودهای شیمیایی است. دقت داشته باشید که اگر زهکشی خاک به اندازه کافی نباشد و آبیاری زمین به صورت غرقابی انجام شود، گندم‌ها قطعاً آسیب جدی می‌بینند. بهترین و پرمصرف‌ترین نوع کود برای کاشت گندم‌های دیم کود ازت، کود پتاسیم و کود فسفر است. در ادامه این مطلب به بررسی تأثیر هر کدام از انواع کود در کشت گندم می‌پردازیم. تا بدانیم کدام یک برای کشت گندم‌های دیم مناسب‌تر است.
تأثیر ازت بر کاشت گندم‌های دیم
یکی از مهم‌ترین عناصر مورد نیاز برای کاشت گندم دیم، ازت است. کمبود این ماده به دلیل آب و هوای نامناسب در خاک اغلب نقاط کشور مشاهده می‌شود. به همین دلیل باید از کودهای ازت متناسب با آب و هوا و میزان بارندگی منطقه برای کشت گندم استفاده کرد. تحقیقات انجام شده در این زمینه نشان می‌دهد که کود ازت می‌تواند به تنهایی باعث رشد گندم‌های دیم شود. همچنین کود ازت منجر به رشد سریع ریشه، افزایش تعداد خوشه‌ها، افزایش پروتئین دانه‌ها نیز می‌شود. در نتیجه اگر می‌خواهید گندمی سفید و نرم داشته باشید، برای کاشت بهاری گندم از کود ازت استفاده کنید. عدم وجود ازت یا کمبود آن در کود باعث می‌شود که برگ‌های گندم زرد شده و کیفیت لازم را نداشته باشند.
تأثیر پتاسیم بر کاشت گندم‌های دیم
پتاسیم یکی دیگر از عناصر مورد نیاز برای کاشت گندم دیم است. این ماده تأثیر بسزایی بر باروری متعادل و بازدهی بالای کاشت گندم می‌گذارد، در نتیجه باید به آن توجه ویژه داشته باشید. از جمله مهم‌ترین تأثیرات پتاسیم بر کاشت گندم می‌توان به افزایش مقاومت گیاه، افزایش قدرت ساقه گندم، افزایش تعداد خوشه‌ها و… اشاره کرد. در صورت عدم وجود پتاسیم در خاک، رشد گندم دچار مشکل شده و بعد از مدتی خشک می‌شود. در نتیجه توجه داشته باشید که حتماً از کودهای پتاسیم دار برای کاشت گندم‌های دیم استفاده کنید.
تأثیر فسفر بر کاشت گندم‌های دیم
یکی دیگر از عناصر مهم و پرمصرف برای کشت گندم‌های دیم، فسفر است. مسلماً میزان فسفر در مناطق مختلف کشور متفاوت است. در نتیجه برای ایجاد تعادل باید از کودهای فسفردار در کاشت گندم دیم استفاده کرد. میزان خاصیت حلال بودن فسفر در خاک بسیار زیاد است، زیرا این ماده معدنی در خاک با آب باران شسته شده و از بین می‌رود، در نتیجه کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد. کود فسفر تأثیرات بسیاری بر کاشت گندم می‌گذارد. از جمله مهم‌ترین تأثیرات آن می‌توان به تحریک بیشتر ریشه‌ها و افزایش تعداد خوشه‌ها اشاره کرد. همچنین کمبود این ماده نیز باعث تیره شدن برگ‌ها و ایجاد نقاط تیره بر روی گیاه می‌شود.
بهترین بستر برای کشت گندم دیم
برای کاشت اصولی گندم دیم باید شرایط مطلوبی را در زمین مورد نظر ایجاد کنیم. به طور مثال باید کلیه علف‌های هرز را از بین برده و خاک را برای رویش مجدد گیاه آماده نماییم. برای آماده کردن زمین به منظور کشت دیم گیاه به ابزار و ماشین آلات کشاورزی خاصی نیاز نداریم. یکی از مهم‌ترین مزایای کشت دیم این است که کمترین هزینه را به کشاورز تحمیل کرده و مانع هدر رفتن سرمایه می‌شود. اغلب کشاورزان برای شخم زدن زمین از گاو آهن استفاده می‌کنند. این روش مزیت‌های بسیاری دارد از جمله مهم‌ترین مزایای آن می‌توان به سرعت عمل بالا، کاهش هزینه و استهلاک ماشین آلات کشاورزی، وزن سبک و حفظ رطوبت خاک اشاره کرد. در نتیجه قبل از کاشت گندم‌های دیم حتماً مراحل آماده سازی بستر را به درستی انجام دهید.
بهترین زمان برای کشت گندم‌های دیم
یکی از مهم‌ترین نکات برای کشت گندم‌های دیم، انتخاب زمان مناسب است. مناسب‌ترین زمان برای کشت گندم با توجه به اقلیم و میزان بارندگی منطقه متفاوت و متغیر است. در هنگام انتخاب بهترین زمان به منظور کاشت گندم باید به این نکته توجه داشته باشید که زمان کاشت این گیاه در عملکرد نهایی محصول و سودآوری اقتصادی آن تأثیر بسزایی دارد. در حقیقت دمای فیزیولوژیک گندم 4 درجه است. به همین دلیل اگر دمای خاک به کمتر از 4 درجه برسد، رشد گیاه متوقف می‌شود. به همین دلیل برای کشت گندم باید به آمار و پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی توجه داشته باشید. در این صورت بذر گندم فرصت کافی برای رسیدن به مرحله پنجه دهی را خواهد داشت.
مقدار بذر مورد نیاز برای کشت گندم
به دلیل بحران جدی آب در دنیا، کاشت گندم در اغلب مناطق به صورت دیم انجام می‌شود. تفاوت کاشت دیم با کاشت معمولی گیاه در نحوه آبیاری آن است. رشد گیاه در این روش کاملاً بستگی به میزان بارندگی سالیانه دارد. کشاورزان در هر منطقه میزان بذر گندم را به صورت تجربی و با توجه به شرایط آب و هوایی انتخاب می‌کنند. میزان بذر مورد استفاده در کاشت دیم، کمتر از روش آبی است. زیرا در این روش بذرها برای رشد از آب درون خاک تغذیه می‌کنند. در نتیجه بهتر است که میزان بذر مورد استفاده کمتر باشد. به طور کلی میزان بذر مورد نیاز در کشت گندم دیم تقریباً 60 کیلوگرم در هکتار است. استفاده از دستگاه‌ها و ماشین آلات مکانیزه برای کشت، میزان هدر رفتن بذر را تا حد بسیار زیادی کاهش می‌دهد.
گاهی برخی از عوامل کشاورز را مجبور به استفاده بیشتر از بذر می‌کند. از جمله مهم‌ترین عوامل در این زمینه می‌توان به اندازه بذرها، پنجه‌زنی کم، کشت دیر هنگام، خاک سنگین، بذر پاشی با دست، درصد پایین جوانه‌زنی و استفاده از بذر کار سانتریفیوژ اشاره کرد. در نتیجه برای کشت اصولی و موفق گندم‌های دیم باید توجه ویژه‌ای به میزان بذر مورد استفاده در زمان کاشت گیاه داشته باشید.
مناسب‌ترین زمان برای برداشت گندم‌های دیم
یکی دیگر از مهم‌ترین نکات برای کاشت گندم دیم، زمان برداشت محصول است. بهترین زمان برای برداشت گندم، زمانی است که محصول سفت شده و رطوبت آن تقریباً به 12 الی 14 درصد رسیده باشد. در هنگام برداشت محصول باید به نکات مهمی توجه داشته باشید. یکی از مهم‌ترین نکات برای برداشت گندم کیفیت کمباین و استفاده از تجهیزات و ماشین آلات جدید است. استفاده از تجهیزات نامناسب ممکن است باعث هدر رفتن محصول در هنگام برداشت شود. البته ریزش کمتر از 5 درصد محصول بر روی زمین ایرادی ندارد. در نهایت برای برداشت گندم باید توجه بسیاری داشته باشید، زیرا برداشت زود هنگام یا دیر هنگام گندم بر وزن و کیفیت محصول نهایی تأثیر بسزایی می‌گذارد.
کود دهی مناسب به گندم‌های دیم
دانه گندم برای رشد حداکثری نیاز به تغذیه‌ای مناسب و اصولی دارد. برای فراهم کردن تغذیه مناسب گندم در کشت دیم بهتر است از کودهای شیمیایی استفاده کرد. میزان کود شیمیایی مصرفی با توجه به رطوبت و بارش منطقه مشخص می‌شود. در نتیجه اگر میزان بارندگی در منطقه مورد نظر شما کم است باید از کودهای شیمیایی محدود استفاده کنید تا گیاه بیش از حد رشد نکند. در ادامه مقاله به مناسب‌ترین زمان برای کود دهی به گندم دیم اشاره می‌کنیم.
مناسب‌ترین زمان برای کود دهی به گندم دیم
یکی دیگر از موضوعاتی که در هنگام کاشت گندم مورد توجه قرار می‌گیرد، زمان کود دهی به محصول است. کود دهی شامل چند مرحله می‌شود که هرکدام شرایط خاص خود را دارند.
مرحله اول
در مرحله اول کود دهی به گندم باید از کودهای ازت و کودهایی که قابل حل با فسفر هستند به صورت آبیاری استفاده نمود.
مرحله دوم
در مرحله دوم زمانی که کود شروع به پنجه‌زنی کرد، از کودهای محرک استفاده برای رشد بیشتر گیاه استفاده می‌کنیم.
مرحله سوم
زمانی که پنجه‌زنی گندم متوقف شد، باید از کود ازت به صورت خالص و کودهای حاوی مواد ریز مغذی استفاده کرد.
مرحله چهارم
مرحله چهارم کود دهی مربوط به ساقه گندم دیم است. در این مرحله باید از کود ازت خالص، کودهای حاوی مواد ریز مغذی و کودهای قابل حل با پتاسیم استفاده کرد. همچنین رعایت تمام مراحل کود دهی برای داشتن محصولی باکیفیت الزامی است.
جمع بندی کشت گندم دیم
ما در این مقاله به بررسی مراحل کشت گندم دیم پرداختیم و با شرایط آن نیز به طور کامل آشنا شدیم. همانطور که گفتیم منظور از کشت دیم، کشت بدون آبیاری گیاه است. آب مورد نیاز گیاه در این نوع کشت از طریق آب باران تأمین می‌شود. کشت دیم اغلب در مناطقی که میزان بارندگی سالیانه آنها 500 میلی‌لیتر و یا کمتر است، مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای انجام این نوع کشت باید به نکات مهمی توجه داشته باشید. یکی از مهم‌ترین نکات و شرایط کاشت دیم گیاه توجه به میزان بارش سالیانه و حفظ رطوبت خاک است که اهمیت بسیاری در این زمینه دارد.
