گندم مرغی چیست و استفاده از آن چه مزایایی دارد؟
گندم مرغی از اقلام خوراکی تهیه غذای طیور گوشتی، تخمگذار و پرنده‌های مختلف محسوب می‌شود که انرژی بسیار بالا و پروتئین فراوانی دارد. بنابراین با توجه به ارزش غذایی گندم، می‌توان گفت این ماده غذایی یکی از اصلی‌ترین ارکان پرورش طیور مختلف و خوراک آنها به شمار می‌آید. برای آشنایی بیشتر با خواص، مزایا و ویژگی‌های این نوع گندم در این مطلب با ما همراه باشید.
گندم مرغی چیست؟
تغذیه مرغ یکی از مهم‌ترین قسمت‌های پرورش و نگهداری این پرنده به حساب می‌آید. به‌طوری‌که اهمیت بسیار زیادی در زمینه نگهداری و رشد مرغ‌های تخمگذار و گوشتی ایفا می‌کند. پیش از آشنایی با مزایای این نوع گندم باید بدانید که گندم یکی از مهم‌ترین غلات موجود در جهان بوده و به نوعی حیات بشر وابسته به این محصول کشاورزی است.
همچنین لازم به ذکر است که گندم در دسته گیاهان گلدار تک لپه‌ای، تیره گندمیان و خانواده گرامیده‌ها قرار دارد. بنابراین در ساختار آن مواد معدنی مختلفی مانند انواع کربوهیدرات‌ها و فیبر یافت می‌شود.
این محصول کشاورزی را می‌توان در انواع مختلف با مواد معدنی و مشخصات ساختاری متفاوت تولید کرد. به طور مثال گندمی که برای پخت‌وپز و خوراک انسان‌ها استفاده می‌شود، کاملاً با گندمی که برای تهیه غذای طیور به کار می‌رود متفاوت است.
این نوع گندم معمولا از گندم‌های درجه 2 و 3 بوده که انسان آن را برای مصارف غذایی استفاده نمی‌کند. در واقع گندم که برای مصرف طیور استفاده می‌شود سرشار از پروتئین و نشاسته است، بنابراین ارزش غذایی بالایی برای پرندگان داشته و تاثیر زیادی در رشد و پرورش آنها دارد.
ارزش غذایی گندم مرغی
گندم متابولیسم بسیار بالایی دارد و پروتئین آن در حدود 10 تا 15 درصد است. همچنین تقریبا ۵ تا ۸ درصد پنتوران دارد که یکی از اصلی‌ترین آنها آرابینوگزیلان (کربوهیدرات غیرنشاسته‌ای) نام دارد. تمامی این موارد باعث می‌شود که گندم مرغی ده برابر بیشتر از وزنی که دارد آب را جذب کند. همین مسئله منجر به کاهش هضم و افزایش رطوبت بستر آن می‌شود. بنابراین ارزش غذایی بسیار بالایی در تهیه غذای طیور خواهد داشت.
فواید گندم مرغی
تمام محصولات دامی دارای ویژگی‌ها و فواید مخصوص به خود هستند. این نوع گندم هم که در دسته غلات دامی قرار می‌گیرد، دارای ارزش غذایی بسیار بالایی است و فواید بسیار زیادی از جمله بالا بردن سیستم ایمنی و سلامت طیور دارد. از دیگر مزایای استفاده از این نوع گندم، می‌توان به مواردی که در ادامه آنها را بیان خواهیم کرد اشاره نمود.
محافظت در برابر بیماری‌ها
گندمی که برای طیور استفاده می‌شود در دسته غلات کامل قرار دارد، به همین دلیل مصرف آن باعث کاهش خطر ابتلا به بسیاری از بیماری‌های مخصوص به طیور می‌گردد. به طور مثال مصرف گندم کامل باعث حرکت سنگدان و معده پرندگان شده و همین مسئله منجر به کاهش ماندگاری اووسیست‌های آیمریا و کاهش بیماری کوکسیدیوز در پرندگان خواهد شد.
تامین انرژی
متابولیسم موجود در گندم فارغ از اینکه از چه نوعی باشد، بسیار بالا است. همچنین مصرف گندم فیبر مورد نیاز طیور را فراهم می‌کند. همین مسائل باعث سرحال‌تر شدن و انرژی بیشتر طیور می‌گردد.
تامین پروتئین
با توجه به اینکه گندم حاوی 12 تا 14 درصد پروتئین است، استفاده از آن در جیره غذایی پرندگان باعث کاهش نیاز به استفاده از مکمل‌های پروتئینی می‌شود.
ساخت پلت مقاوم
ساخت خوراک مرغ با گندم منجر به تولید پلت‌های مقاوم‌تر خواهد شد. البته باید بدانید گندم بيوتين پایین‌تری نسبت به ذرت دارد. به همین دلیل برای اینکه غذای پرندگان به خوبی پلت شود، باید 25 درصد جیره خوراکی طیور شامل گندم باشد.
نکات استفاده از گندم در خوراک مرغ
در زمان استفاده از گندم مرغی به عنوان جیره غذایی مرغ باید نکات مهمی را در نظر بگیرید که برخی از آنها عبارتند از:
- بعد از سنین 10 تا 14 روزگی جوجه‌ها می‌توان گندم را بدون آسیاب کردن در جیره غذایی پرندگان استفاده کرد.
- با توجه به اینکه گندم طبع سردی دارد استفاده از آن در فصل گرما نسبت به فصول سرد سال گزینه مناسب‌تری به حساب می‌آید.
- میزان استفاده گندم برای مرغ گوشتی با مرغ تخمگذار متفاوت است. معمولاً موقع تخمگذار گندم کمتری نسبت به مرغ گوشتی نیاز دارد. این مسئله به دلیل است که هدف از پرورش مرغ تخمگذار فقط تولید تخم‌مرع بوده و نیازی به تامین پروتئین بیشتر ندارد.
- استفاده از مقدار کافی گندم به همراه مواد معدنی و ویتامین‌ها روش اقتصادی مناسبی برای تغذیه طیور به شمار می‌آید.
مشکلات استفاده از گندم در غذای مرغ و رفع آنها
علاوه بر مزایای تهیه جیره غذایی مرغ با گندم، استفاده از آن مشکلاتی را در بر خواهد داشت که با رعایت برخی از نکات می‌توان آنها را رفع نمود. به عنوان مثال گندم دارای مقادیر متغیری از گزیلان است که در دستگاه گوارش پرندگان به خوبی هضم نمی‌شود. این مسئله ضمن کاهش قابلیت هضم مواد غذایی، باعث چسبندگی و مرطوب شدن فضولات پرندگان می‌شود. برای رفع این مشکل می‌توان از آنزیم‌های مصنوعی در جیره غذایی پرنده‌ها استفاده کرد.
مشکل دیگری که در زمان مصرف این نوع از غلات پیش می‌آید، چسبیدن نوک و دهان جوجه‌ها است. البته این مسئله زمانی اتفاق می‌افتد که برای تغذیه طیور، بیشتر از 30 درصد از گندم استفاده شود. باید بدانید چنین مشکلی مانع فعالیت مناسب دهان جوجه‌ها حین غذا خوردن می‌شود و محل مناسبی برای رشد کپک‌ها و تولید مایکوتوکسین‌ها خواهد بود.
البته با کاهش میزان گندم، آسیاب درشت آن و افزودن مکمل بیوتین به جیره غذایی، در صور‌تی‌که گندم مرغی منبع اصلی تامین غلات جیره باشد، می‌توان این مشکل را نیز برطرف نمود.
به عنوان آخرین مطلب باید بدانید که گندم حاوی مقدار زیادی گلوتن است، به همین دلیل نباید بیش از حد آسیاب شود. چون خمیری که از آن به دست می‌آید بسیار چسبنده بوده و در معده طیور مشکلات و بیماری‌های مختلفی را ایجاد می‌کند. البته آسیاب درشت گندم نیز راه حل رفع چنین مشکلی محسوب می‌شود.
نکات مهم انتخاب گندم مرغی
از گذشته تاکنون گندم به عنوان اصلی‌ترین خوراک پرندگان بوده است. به همین دلیل اغلب کسانی که در صنعت پرورش طیور فعالیت می‌کنند، گندم را به عنوان خوراک اصلی پرندگان خود در نظر می‌گیرند. اما نکته مهم و حائز اهمیت در استفاده از گندم به عنوان جیره غذایی طیور، مرغوبیت محصول استفاده شده و توجه به کیفیت آن است.
بر همین اساس باید بدانید که چه نوع گندمی را با چه فاکتورهایی باید خریداری کنید تا از کیفیت مناسبی جهت پرورش طیور برخوردار باشد. به عنوان مهم‌ترین نکات انتخاب گندم می‌توان به موارد زیر اشاره نمود.
شکل ظاهری
اولین نکته در انتخاب گندم مرغوب، توجه به اندازه و رنگ دانه آن است که باید متناسب با نوع گندم و روش کاشت آن تعیین شود. پس باید پیش از خرید، با انواع گندم و ویژگی‌های ظاهری آن آشنا باشید. به طور مثال باید بدانید گندم بهاره، گندم زمستانه، رنگ قرمز و سفید گندم به مفهوم قرار گرفتن این محصول در یکی از انواع گندم بوده که هر کدام ارزش غذایی متفاوتی دارند. در واقع ظاهر گندم و شرایط کاشت آن بین 10 تا 18 درصد باعث تفاوت در ساختار و مواد معدنی موجود در دانه‌های گندم می‌شود.
سفت بودن دانه گندم
در زمان خرید باید به سفت یا نرم بودن گندم توجه کنید. این مسئله ارتباط مستقیمی با ارزش غذایی گندم مرغی دارد و نشان‌دهنده ترکیبات داخلی آن است. به طور مثال باید بدانید هر چقدر دانه‌های گندم انتخابی سفت‌تر باشد، محصول خریداری شده پروتئین و نشاسته بیشتری دارد.
توجه به بسته‌بندی گندم
باید بسته‌بندی گندم از کیفیت و مرغوبیت بالایی برخوردار بوده و هیچ‌گونه کپک، آفت‌زدگی، کاه، گوزل و خاک داخل آن نباشد.
توجه به وزن گندم‌های شکسته
موضوع دیگری که در خصوص تشخیص گندم با کیفیت باید بدانید، وزن گندم‌های شکسته است. گندم‌های درجه 2 باید حداکثر 5 درصد دانه‌های شکسته شده و مواد خارجی داشته باشد. البته این مقدار برای خوراک طیور می‌تواند تا 20 درصد نیز افزایش پیدا کند.
گندم‌های صدمه‌دیده
مسئله مهم دیگری که در خصوص شناخت گندم مناسب برای خوراک طیور باید به آن توجه کنید، وجود گندم‌های صدمه دیده، یخ زده و جوانه زده در بسته‌بندی محصول است. باید بدانید که میزان سنتز نشاسته در گندم‌های یخ‌زده متوقف می‌شود، به همین دلیل اندازه این نوع گندم‌ها کوچک‌تر از حد معمول خواهد بود.
همچنین به طور استاندارد وزن 100 گرم گندم باید در حدود 27 گرم باشد اما دانه‌های یخ زده حدودا 14 تا 16 گرم وزن دارند. همین مسئله باعث کاهش مقدار نشاسته موجود در چنین گندم‌هایی، پایین آمدن سطح انرژی و سوخت‌وساز آنها می‌شود. پس می‌تواند کیفیت غذای طیور را تا حد زیادی تحت تاثیر قرار دهد.
البته در خصوص دانه‌های جوانه زده باید بدانید که اگر رطوبت این دانه‌ها در حدود 14 درصد یا کمتر باشد، استفاده از آنها برای غذای طیور مشکلی ندارد و از لحاظ اقتصادی نیز به صرفه‌تر است. البته باید به این نکته هم توجه کنید که سطح انرژی و سوخت‌وساز گندم‌های جوانه‌زده حدودا 3 تا 5 درصد از دانه‌های سالم کمتر خواهد بود. همین مسئله می‌تواند بر کیفیت غذای تهیه شده با گندم مرغی تاثیر گذار باشد.
قیمت گندم مرغی
قیمت گندمی که برای طیور استفاده می‌شود به عوامل مختلفی بستگی دارد. به عنوان یکی از مهم‌ترین فاکتورهای تعیین قیمت این نوع گندم، می‌توان به شرایط آب‌وهوایی محل تولید و ارزش غذایی آن اشاره نمود. همچنین توجه به درجه کیفیت گندم، نوع کاشت محصول و میزان سالم بودن گندم در بسته‌بندی از پارامترهای مهم تعیین قیمت محصول هستند.
علاوه بر آن کیفیت گندم خریداری شده، حجم خرید، خرید به شکل عمده یا جزئی در تعیین قیمت آن تاثیر مستقیمی دارند. بازار تقاضا و میزان عرضه گندم هم از مهم‌ترین عوامل تعیین قیمت این محصول محسوب می‌شود. به عنوان دیگر عوامل تاثیرگذار بر قیمت این نوع گندم می‌توان به تغییرات نرخ ارز، سیاست‌های قیمت‌گذاری دولت، هزینه‌های حمل‌ونقل و ذخیره‌سازی گندم اشاره نمود.
سخن پایانی
تغذیه مناسب طیور یکی از مهم‌ترین قسمت‌های پرورش و نگهداری آن محسوب می‌شود. بنابراین کلیه کسانی که در صنعت پرورش پرندگان به خصوص مرغ فعالیت می‌کنند، همواره باید به دنبال تهیه بهترین مواد غذایی جهت پرورش دامی سالم باشند. از این‌رو توجه به شرایط مناسب استفاده از گندم برای تهیه جیره غذایی پرنده، انتخاب بهترین و با کیفیت‌ترین نوع آن در زمان پرورش و نگهداری طیور از اهمیت بالایی برخوردار خواهد بود.
