کاشت بذر جو چه فوایدی دارد؟
مقدمه بذر جو
بذر جو بعد از برنج جزو مفیدترین دانهها محسوب میشود. در اصل دانه جو بعد از ذرت، برنج و گندم چهارمین غلات ضروری انسان به شمار میآید. مقاومت بالای گیاه جو سبب شده است که کمتر به خاک تحت کشت حساس باشد و در اکثر خاکها قابلیت رشد دارد. این بذر به شیوههای مختلف نظیر پختن، پرک و… قابل فرآوری است. بهترین زمان کشت این نوع بذر فصل بهار و پاییز است. مطلب پیش رو جهت آشنایی بیشتر شما با دانه جو تهیه شده است.
مشخصات دانه جو
گیاه جو در کلیه شرایط آب و هوایی قابلیت رشد دارد. کاشت این بذر در ایران سابقه طولانی دارد و بیشتر زراعتکاران با نحوه کاشت آن آشنا هستند. یک سری شرایط نظیر کم بودن آب، دیمزارها و… از عواملی هستند که منجر به گسترش کشت دانه جو در ایران شده است. بخشهای مختلف گیاه جو مانند دانه، علوفه سبز و کاه در صنعت کشاورزی بسیار کاربرد دارد. در حال حاضر ارقام مختلفی از دانه جو در بازار وجود دارد که هرکدام ویژگیهای منحصر به فردی دارند. ارقام بهمن، ویلما و واکسیما جزو ارقام پرفروش دانه جو هستند. در جدول زیر خصوصیات دانه جو را مشاهده میکنید:
نام علمی دانه جو: Hordeum vulgare |
میزان درصد خلوص بذر: 99 درصد |
قوه نامیه: 86 درصد |
وزن هزار دانه جو: 35.9 گرم |
انواع دانه جو بر اساس واکنش به دما
دانه جو را بر اساس به واکنشی که نسبت به دما از خود نشان میدهد به سه گروه زیر تقسیم میکنند:
- بذر بهاره که نسبت به کاهش دما بسیار حساس است از این رو در فصل بهار کاشته میشود.
- بذر جو پاییزه که زمان مناسب کاشت این نوع بذر فصل پاییز است قادر به تولید سنبله تا فرارسیدن فصل بهار نیست.
- بذر حد واسط که در مقابل سرما مقاومت کمتری دارد و بیشتر مناسب کشت در هر دو فصل بهار و پاییز است.
شرایط مورد نیاز برای کاشت دانه جو
دانه جو نیز همانند سایر دانهها به شرایط خاصی جهت کاشت نیاز دارد. این نوع بذر در خاک با زهکشی مناسب و حاصلخیز به خوبی رشد میکند. همچنین در قصل سرد سال خاکهای لومی و بافت سبک را بیشتر میپسندد. همچنین دانه جو با خاک تحت کشت خشک و یا با PH قلیایی سازگاری دارد. لازم به ذکر است که بهترین میزان PH خاک تحت کشت دانه جو بین 5 تا 7 است. با وجود اینکه از دانه جو جهت تقویت خاکهای فقیر استفاده میشود اما میزان برداشت محصول در خاکهای غنی بیشتر خواهد بود. در واقع میزان برداشت محصول جو در خاک حاصلخیز نسبت به دانه گندم 20 درصد بیشتر خواهد بود. اگر میخواهید پس ازکاشت دانه جو بالاترین برداشت را داشته باشید باید نیتروژن مورد نیاز گیاه ار تامین کنید.
لازم به ذکر است که خاک تحت کشت باید از نظر میزان مواد مغذی غنی باشد. بنابراین قبل از کوددهی گیاه جو باید آزمایش خاک انجام داد و درصد عناصری نظیر پتاسیم، نیتروژن، فسفر، گوگرد، روی، مس و… را بررسی کرد. در حال حاضر ارقام متنوعی از دانه جو وجود دارد که با توجه به شرایط منطقه خود میتوانید نوع مناسب بذر را انتخاب کنید و به کشت آن مشغول شوید.
بذر جو را چگونه بکاریم؟
جهت کاشت بذر جو باید یک سری نکات همچون نوع زمین، مصرف کودهای شیمیایی، انتخاب بذر مناسب، شیوه آبیاری و شیوه کاشت را مد نظر قرار دهید. تمامی توضیحات در رابطه کاشت صحیح دانه جو در ادامه مطلب ذکر خواهیم کرد.
نحوه انتخاب زمین مناسب کاشت دانه جو
اگر قصد کاشت دانه جو را دارید باید بدانید که زمین تحت کشت باید حاصلخیز باشد. بافت نرم، زهکشی مناسب، تهویه مطلوب از جمله خصوصیات یک خاک خوب برای کشت است. در اصل خاک مناسب دانه جو خاکی است که ph آن 7 تا 8 باشد.
گزینش بذر مناسب
انتخاب بذر مناسب یکی از اصلیترین مرحله کاشت دانه جو محسوب میشود. هر چه انتخاب بذر با دقت بیشتری انجام شود میزان باردهی گیاه نیز بیشتر خواهد شد. از جمله ویژگیهای بذر مناسب میتوان یکسان بودن ابعاد، نداشتن بذرهای اضافی، صاف بودن سطح بذر و… را نام برد.
شیوه کاشت دانه جو
عمق مناسب خاک جهت کشت جو به میزان رطوبت خاک بستگی دارد و معمولا حدود 3 تا 7 سانتیمتر است. به هر میزان که مقدار رطوبت بیشتر باشد باید عمق کاشت را کمتر کرد. اگر تصمیم دارید دانه جو را در فصل پایز بکارید لازم است که زمین را در فصل بهار دوباره شخم بزنید.
مصرف کودهای شیمیایی مخصوص بذر جو
چنانچه به کشت جو آبی مشغول هستید باید گفت که این نوع بذر به طور متوسط به 120 کیلوگرم کود فسفردار، 120 کیلوگرم کود پتاسیم و حدود 1501 کیلوگرم کود ازت نیاز دارد. توصیه میشود بهترین زمان مصرف این کودها پیش از بذر پاشیدن به مقدار یک سوم، پس از آبیاری و موقع به خوشه رفتن جو است.
آبیاری دانه جو
گیاه جو در در فصل بهار به میزان 5 بار به آبیاری نیاز دارد. این در حالی است که مقدار آبیاری برای بذر جو در فصل پاییز 7 بار است. چنانچه به کشت دانه جو در مناطق با بارش سالانه بالا مشغول هستید میتوانید 4 بار آبیاری انجام دهید. در ارتباط با آبیاری ذکر این مورد ضروری است که به دلیل حساس بودن دانه جو به خشکی، اگر آبیاری به موقع انجام نشود دانهها ریزش خواهند کرد.
شیوه برداشت محصول جو
گیاه جو در مقایسه با گندم زودتر برداشت میشود. زمان مناسب برداشت محصول موقع صبح اول وقت و یا آخر شب است چرا که در این زمانها میزان رطوبت دانه کمتر خواهد بود.
بهترین زمان کاشت دانه جو
البته مدت زمانی که لازم است که بذر رشد کند به عواملی نظیر نوع رقم جو، شرایط آب و هوایی منطقه، نوع خاک تحت کشت، میزان مواد مغذی خاک و… بستگی دارد. اما طبق یک قاعده کلی هر دانه جو حدود 60 تا 90 روز طول میکشد تا به طور کامل رشد کند. دانه جو به دو صورت بهاره و زمستانی کاشته میشود. هر کدام از کشتها شرایط خاص خود را دارد که در ادامه مطلب بیشتر توضیح خواهیم داد.
نحوه کاشت بذر جو بهاره
زمان مناسب کاشت دانه جو بهاره اواسط ماه آذر تا اوایل ماه اریبشهت است. زمان دقیق کاشت بذر بستگی زیادی به مقدار یخزدگی زمین دارد چرا که دانه جو به سرما بسیار حساس است. مدت زمان به بلوغ رسیدن جو بهاره حدود 60 تا 80 روز است. در صورتیکه به برداشت جو به شکل خیس نیازی نداشته باشید بهترین موقع برداشت جو زمانی است که به طورکامل خشک شده باشد. هر چقدر کاشت دانه جو بهاره زودتر انجام شود برداشت محصول پیش از شروع فصل گرما انجام خواهد شد. چنانچه به دلایلی کشت بهاره بذر جو با تاخیر انجام شود دانههای لاغر و ضعیف تولید خواهد شد. همچنین این دانهها عملکرد پایینی نیز خواهند داشت.
شیوه کاشت جو زمستانی
با توجه به میزان رشد دانه بهترین زمان رشد جو اواسط شهریور تا اواسط مهر تعیین شده است. اگر میزان پروتئین و ویتامین مورد نیاز جو زمستانه را تامین کنید مقدار بیشتری محصول خواهد داد. بایستی خاطر نشان کرد که مدت زمان به بلوغ رسیدن جو زمستانه در مقایسه با جو بهاره بیشتر است.
نیاز کودی دانه جو
دانه جو همانند سایر گیاهان عضو خانواده گندمیان دارای مراحل مختلف رشد است. در هر مرحله از رشد به عناصر غذایی متفاوتی نیاز دارد. احتیاجات کودی دانه جو شبیه به گندم است. اگر خاک تحت کشت جو از نظر نیتروژن، فسفر و پتاسیم کمبود داشته باشد عملکرد گیاه کاهش مییابد. لازم به ذکر است که کوددهی گیاه با هدف بهبود کارایی و افزایش برداشت محصول بایستی بر اساس میزان آب مصرف شده باشد. اگر هدف از کشت جو مصرف به عنوان خوراک دام باشد میزان کوددهی بیشتری نیاز است. اما اگر دانه جو را برای تولید فرآوردههای حاصل از تخمیر کشت میدهید لازم است که به ازای هر هکتار حدود 50 تا 60 گرم کود نیتروژن استفاده کنید.
نحوه برداشت دانه جو
به طور معمول دانه جو را موقعی که میزان رطوبت بین 30 تا 40 درصد دارد برداشت میکنند چرا که از نظر اندازه درشتتر خواهد بود. به دلیل اینکه این مقدار رطوبت دانه برای انبار کردن بسیار بالا است باید دانه را با استفاده از روشهای مصنوعی خشک کرد. این امر از افزایش گرمای دانه و فساد آن جلوگیری خواهد کرد. شایان ذکر است که بذر جو پوشینهدار در مقایسه با نوع بدون پوشینه دیرتر به بلوغ میرسد. جو بدون پوشینه را با استفاده از کمباین و زمانیکه کمتر از 13 درصد رطوبت دارد برداشت میکنند.
آشنایی با انواع آفات و بیماری بذر جو
دانه جو نسبت به انواع بیماریهای قارچی بسیار حساس است. از جمله بیماریهای گیاه جو میتوان لکه سیاه، سوختگی، پوسیده شدن ریشه و انواع مختلف بیماری ویروسی اشاره کرد. بیماری زنگ ساقه، زنگ زدن برگ و همچنین زنگهای نواری شکل از دیگر بیماریهای قارچی گیاه جو به حساب میآیند که در منطقههایی که آب و هوای مرطوب و خشک دارد بیشتر دیده میشود. به علاوه گیاه جو در برابر بیماری سفیدک نیز بسیار حساس است. عامل این بیماری Erysiphia grarninis شناخته شده است. این بیماری در خاکهایی که مقدار نیتروژن بالایی دارد گسترش مییابد. بایستی خاطر نشان کرد که با استفاده از گرد گوگرد میتوانید این نوع بیماری را کنترل کنید.
بیماری سیاهک پنهان جو
سیاهک یکی از اصلیترین آفات و بیماری این گیاه محسوب میشود. عامل بیماری سیاهک پنهان جو قارچی با نام U.hordei معرفی شده است. در این نوع بیماری تعداد زیادی از اسپورها به جای محتویات دانه قرار میگیرند. محل قرارگیری اسپور قارچ روی سطح دانه و درون خاک است. موقعی که بذرها در حال جوانهزنی هستند اسپور قارچ نیز رشد میکند و به گیاه جوان هجوم میبرد. میزان گسترش این نوع بیماری درون خاکهایی که اسیدی هستند در مقایسه با خاکهای خنثی و یا آهکی بیشتر است.
بیماری سیاهک آشکار جو
این نوع بیماری توسط قارچی با نام U.gnuda ایجاد خواهد شد. در این نوع بیماری قارچی بذر جو تعداد زیادی از اسپورها که به رنگ سیاه هستند تمامی بخشهای گل را فرا میگیرند. موقعی که گل به طور کامل متلاشی شد اسپور بیماریزا توسط وزش باد و یا بارش باران پخش میشود این کار منجر به آلوده شدن کل کلاله بوته میشود.
کاشت دانه جو چه مزایایی دارد؟
دانه جو کاشت بسیار راحتی دارد. دوره رشد این دانه کوتاه بوده و دارای خواص فراوانی است. کاشت دانه جو فواید فراوانی دارد که در ادامه مطلب در رابطه با آن توضیح بیشتری خواهیم داد.
کنترل کردن فرسایش خاک با کشت بذر جو
گیاه جو دارای ریشههای عمیق و فیبری است که به شکل یکساله رشد میکند. برخی اوقات طول ریشه جو به 2 متر نیز میرسد. البته جو بهاره در مقایسه با جو زمستانه ریشه کم عمقتری دارد. بنابر این زراعتکاران با کاشت دانه جو منجر به کم کردن میزان فرسایش خاک در طول دوره خشکسالی میشوند.
از بین بردن علفهای هرز
یکی دیگر از مزیتهای کشت جو سرکوب کردن رشد علفهای هرز است، زیرا سرعت رشد این بذر بسیار بالا است و به راحتی قادر است روی علفهای هرز را بپوشاند. همچنین گیاه جو در مرحلههای آغازین خود میتواند مقادیر زیادی از رطوبت خاک را جذب کند. به علاوه دانه جو پس از رشد با سایه انداختن روی علفهای هرز و تولید مود شیمیایی آسیبزا منجر به سرکوب علفها هرز خواهد شد.
بهبود ساختار خاک
دانه جو به دلیل داشتن سیستم ریشهای پر تراکم میتواند باعث بهبود ساختار خاک شود.
تزریق مواد مغذی به خاک
در ساختار جو مقادیر فراوانی عنصر نیتروژن وجود دارد که از طریق بقایای گیاه به خاک قابل برگشت است. این عمل چرخه عناصر پتاسیم و فسفر را نیز بهبود میدهد.
حمایت سایر محصولات با کاشت بذر جو
بذر جو پس از رشد به دلیل اینکه حالت سایهبان پیدا میکند محصولی فوقالعاده جهت پشتیبانی از حبوبات است. با توجه به اینکه میزان رقابت کمی در مقایسه با دیگر غلات دارد آب کمتری نیز مصرف خواهد کرد. اگر در زمین کشاورزی شما علفهای هرز رشد کردهاند و تصمیم دارید حبوباتک کشت کنید بهترین زمان کاشتدانه جو مرحلهای است که 4 تا 5 برگ داشته باشد.
کنترل آفات
جمعیت یک سری آفات مانند شتهها، نماتدهای گره ریشه و… را میتوان با کاشت جو کنترل کرد.
جمعبندی
دانه جو در رده چهارم دانههای ضروری انسان قرار دارد. کشت این نوع بذر آسانی است و در بیشتر خاکها قابلیت کشت دارد. اگر عناصر غذایی مورد نیاز گیاه جو را تامین میکنید میزان باردهی آن افزایش خواهد یافت.